Starzenie się jest procesem zachodzącym u wszystkich organizmów wielokomórkowych. Jest to też zjawisko ciekawe z ewolucyjnego punktu widzenia.
Istnieją zatem hipotezy starające się ten proces wyjaśnić. Przytoczę je teraz i przedstawię moją polemikę z nimi.
- Hipoteza programowanej śmierci
- postuluje ona, że starzenie się jest zaprogramowane genetycznie i przebiega dlatego, że ewolucyjnie korzystne dla osobników starszych jest ustąpienie miejsca w środowisku organizmom potomnym. Istnieje prosty fakt przeczący tej hipotezie. Jeśli jest gen (geny) starości, to muszą istnieć też mutanty, które w ogóle się nie starzeją. Nikt nie stwierdza istnienia takich mutantów.
- Hipoteza późnych, szkodliwych genów
- jest podobna do poprzedniej, z tym, że nie mówi ona o "celowym" zaprogramowaniu starzenia się, ale o upowszechnianiu się mutacji szkodliwych, które ujawniają swe działanie dopiero u osobników starszych, które wydały już potomstwo.
Tego typu przypadki są znane, ale nie stanowią ogólnej przyczyny i dotyczą chorób, a nie samego starzenia się, np. choroba Alzheimera, miażdżyca tętnic, nowotwory (nie należy mylić choroby związanej z wiekiem ze starzeniem się).
- Hipoteza kumulacji mutacji szkodliwych
- w organizmie cały czas powstają agresywne formy tlenu jako produkt uboczny oddychania komórkowego. Są one neutralizowane przez specjalne enzymy (np. katalazę, dysmutazę ponadtlenkową, peroksydazę glutationową), a ewentualne mutacje przez nie powodowane są usuwane przez mechanizmy naprawcze DNA.
Nie są to jednak rozwiązania idealne i z czasem mutacje w DNA kumulują się. Dotyczą one także genów systemu naprawczego, co pogarsza sytuację coraz bardziej.
Wedle tej hipotezy, to nie proces starzenia się jest zaprogramowany, ale jego regulacja, która nie jest doskonała. Tak jak niedoskonały system antyrakietowy nie uchroni miasta od kumulacji zniszczeń w wyniku długotrwałego bombardowania.
Ważnymi dowodami przemawiającymi na korzyść "hipotezy regulacji" jest fakt późnego starzenia się ludzi prowadzących zdrowy tryb życia i stosujących zdrową dietę (bogate w antyutleniacze: warzywa, owoce, zielona herbata). Ludzie nie ćwiczący fizycznie i źle się odżywiający starzeją się szybciej, co potwierdziły badania naukowe.
MACIEJ PANCZYKOWSKI
|