Mikroelementy, mikroelement, magnez, żelazo, cynk, miedź, mangan, molibden, chrom, kobalt, krzem, bor, selen, jod, fluor, nikiel, wanad

Wedle współczesnej wiedzy, organizm człowieka potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania 25 pierwiastków chemicznych. Zapotrzebowanie na nie jest jednak różne. Te, które występują w organizmie w dużych ilościach (powyżej 0,1% masy) to tzw. makroelementy, a te potrzebne w ilościach poniżej 0,1% masy – to mikroelementy.

Oto lista 15 mikroelementów, wchodzących w skład organizmu ludzkiego:

MAGNEZ (Mg) – aktywator enzymów z grupy fosfataz i pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania nerwów. Objawami jego niedoboru są: drgania powiek, zawroty głowy, mrowienie w kończynach, bolesne skurcze łydek i arytmia serca.

ŻELAZO (Fe) – składnik hemoglobiny – czerwonego barwnika krwi, który przenosi tlen do tkanek. Poza tym, wchodzi w skład barwnika oddechowego mięśni – mioglobiny. Jest kofaktorem peroksydaz i katalaz - enzymów, które usuwają z komórek toksyczny nadtlenek wodoru. Niedobór żelaza objawia się anemią czyli zbyt niską zawartością hemoglobiny we krwi. Pojawia się też wtedy bezsenność, ciągłe zmęczenie, zaburzenia pamięci i koncentracji.

CYNK (Zn) – niezbędny w procesach mineralizacji kości i gojenia się ran. Reguluje poziom insuliny we krwi, bierze udział w procesach odpornościowych. Jest składnikiem enzymu: anhydrazy węglanowej, więc ma wkład w utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej krwi. Jest także kofaktorem ważnego enzymu: dehydrogenazy alkoholowej, który bierze udział w metabolizowaniu alkoholu przez organizm. Niedobór cynku prowadzi do cukrzycy, zaniku mięśni, wypadania włosów i zaburzeń w procesie gojenia się ran.

MIEDŹ (Cu) – niezbędna w biosyntezie hemoglobiny. Jest składnikiem dysmutazy nadtlenkowej (enzymu usuwającego nadtlenki), oksydazy cytochromowej (bardzo istotny enzym w oddychaniu tlenowym komórki) i oksydazy askorbinianowej (enzym ważny dla szeregu przemian metabolicznych). Niedobór miedzi powoduje anemię (niedokrwistość).

MANGAN (Mn) – zwiększa przyswajanie miedzi, wchodzi w skład kilku enzymów: dehydrogenazy izocytrynianowej, karboksylazy pirogronianowej, polimerazy DNA i arginazy. Jego niedobór objawia się osłabieniem rozwoju fizycznego, obniżoną płodnością, nerwobólami i deformacjami szkieletu.

MOLIBDEN (Mo) – składnik kilku enzymów z grupy oksydaz: aldehydowej, siarczynowej, hipoksantynowej i ksantynowej. Niedobory molibdenu prowadzą do osłabienia procesu wzrostu, ospałości i szybkiego męczenia się.

CHROM (Cr) – ma współudział w procesie pobierania glukozy z krwi przez komórki oraz obniża poziom złego cholesterolu we krwi. Braki chromu mogą prowadzić do cukrzycy i miażdżycy.

KOBALT (Co) – wchodzi w skład witaminy B₁₂ (cyjanokobalaminy). Jako, że witamina ta bierze udział w biosyntezie kwasów nukleinowych i w wytwarzaniu erytrocytów, to niedobór kobaltu objawia się niedokrwistością i zaburzeniami wzrostu. Obserwuje się też wtedy objawy ze strony układu nerwowego: depresja, lęki, rozdrażnienie i trudności z utrzymaniem równowagi.

KRZEM (Si) – niezbędny składnik wzmacniający w naczyniach krwionośnych, kościach, włosach, paznokciach i skórze. Wzmacnia też układ odpornościowy. Niedobór krzemu objawia się chorobami skóry, wypadaniem włosów i deformacją kości.

BOR (B) – uczestniczy w biosyntezie kwasów nukleinowych. Zapobiega utracie wapnia z kości, pobudza rozrost mięśni. Jego niedobór prowadzi do demineralizacji kości.

SELEN (Se) – składnik peroksydazy glutationowej - ważnego enzymu usuwającego z organizmu toksyczny nadtlenek wodoru. Ma działanie odtruwające przy zatruciach metalami ciężkimi. Jego niedobór zwiększa prawdopodobieństwo zapadnięcia na nowotwór lub miażdżycę.

JOD (I) – składnik tyroksyny i trójjodotyroniny – hormonów tarczycy pobudzających metabolizm organizmu. Konsekwencją niedoboru jodu u dzieci jest niedorozwój umysłowy (kretynizm), a u dorosłych – ogólne osłabienie organizmu.

FLUOR (F) – nieodzowny składnik szkliwa zębów. Braki tego pierwiastka zwiększają podatność na próchnicę.

Wiadomo, że niezbędnymi dla organizmu ludzkiego pierwiastkami, występującymi w niewielkich ilościach, są także: NIKIEL (Ni) i WANAD (V). Niestety, niewiele wiadomo o ich funkcji w komórkach. Jony wanadu prawdopodobnie aktywują enzymy uczestniczące w syntezie ATP – uniwersalnego nośnika energii w komórce.
MACIEJ PANCZYKOWSKI